१. मकैको धर्के गोबारो ( Maize Stem/Shoot Borer - Chilo Partellus)
यो कीरा पहेंलो खैरो रंगको र पराल पंखेटा रंगको हुन्छ । यसका अघिल्ला पखेंटाहरुमा खैरो रङ्ंको बिन्दुहरु र पछिल्ला पखेंटाहरुमा मसिनो रौँका झ्ल्लर हुन्छ ।
छिपेको बोटमा एकैनासका प्वालहरु देखिन्छ्न ।कालीला बोटमा गोबारो देखिन्छ । बिष्टाहरु सहितको मकैको बिग्रेको घोंगा देखिन्छ ।
व्यवस्थापन:
- खेतमा रहेका ठुट, झारपात तथा गोबारो बाँच्न सक्ने अरू बोटहरु नष्ट पार्ने
- गोबारोको लक्ष्यण देखापरेको मकैहरु नस्ट पार्ने: साना प्वाल देखपरेका पात तथा मकैका बोटलाई टिपेर नष्ट पर्ने
- ट्राइकोग्रामाको प्रती हेक्टर १ लाखको दरमा प्रयोग गर्ने
- दाललाई अन्तर-फसलको रूपमा प्रयोग गर्ने
- तल्लो पातलाई (चौथो) हटाउने
- विषादीको प्रयोग:
- कारबोफ्युरान ३जी ३३ किलो प्रती हेक्टरको दरमा बिऊ रोप्नुअघी वा पछी प्रयोग गर्ने
- १५ किलो फिप्रोनिल प्रयोग गर्ने
- फेन्वलरेट २० इसी ३७५ मिली प्रती हेक्टर , साइपरमेथृन १० इसी ६५० मिली प्रती हेक्टर २५०-५०० लिटर पानीमा मिसाएर पातमा छर्ने
२. मकैको लाही (Corn Leaf Aphid- Rhopalosiphum maydis)
गहुँ , जौँमा पनि लाग्ने गर्छ । यो पहेलो हरीयो रङको हुन्क्स, शिशुभने हल्का सानो आकारको र फिक्का हरियो रङको हुन्छ । बोट अबिकसित्, टाटेपाटे पातहरु हुन्छ । पातमा मधुरसपनी भेटिइन्छ ।
व्यवस्थापन:
- एफिलिनेस बारुलाको प्रयोग गर्ने
- नर्सरीबाट स्वस्थ बिरुवाको मात्र प्रयोग गर्ने
- १५ मिली प्रती लिटर पानीमा तेलको प्रयोग गर्ने
- जरालाई म्यालाथन, सुर्तीको धुलो
- विषादीको प्रयोग:
- कारबोफ्युरान ३जी १५ ग्रामप्रती बोटको दरमा बिऊ रोप्नुअघी वा पछी प्रयोग गर्ने
३. फौजीकिरा (Army worm- Mythimna separate)
पुतली खैरोदेखी कालो रङको हुन्छ भने यसका लाभ्रे फिक्क हरियो, सेतो रङको र धेरै खाने प्रकारको हुन्छ। यस्ले पुर्णतया नाङिएका बोटहरु र काटिएका घोगाहरु हुन्छ ।
व्यवस्थापन:
- ठुला किरलाई टिपेर फल्ने
- खेतमा रहेका ठुट, झारपात बोटहरु नष्ट पार्ने
- फसल काटीसकेपछी कुटो, कोदालो, बाढी, बाँझो खेत राख्ने इत्यादी जस्ता कार्य गर्न सकिन्छ
- विषादीको प्रयोग:
- खेत वरिपरी खाल्डो खानेर म्यालाथन ५% ; क्लोरोपाइरिफोस १ .५% छर्ने
- डाइक्लोरोभोस ८५ एस एल ५०० मिली प्रती हेक्टर ; ३ किलो प्रती हेक्टरको दरमा कारबेरिल ५० डब्लु पी; कुइनाल्फोस २५ इसी ५००लिटर पानीमा मिसाएर प्रयोग गर्ने
४. मकैको झिंगा (Maize Stem Fly- Atherigona orientalis)
यि झिङा सानो खरानी रङका हुन्छ्न् । यसका लभ्रे साअन, हल्का पहेंलो रङको हुन्छ । यस्ले गर्दा गोबाहरु मर्ने गर्छन् ।साना बोटहरु सुक्ने र मर्ने गर्छन् ।
व्यवस्थापन:
- फसल काटीसकेपछी कुटो, कोदालो, बाढी, बाँझो खेत राख्ने इत्यादी जस्ता कार्य गर्न सकिन्छ
- खेतमा रहेका ठुट, झारपात बोटहरु नष्ट पार्ने
- विषादीको प्रयोग:
- बिऊमा इमिडाक्लोप्रीड ७० डब्लु एस १० ग्रामप्रती किलो प्रती हेक्टरको दरमा प्रयोग गर्ने
- डैमेथोएट ३०% ११५५ मिली प्रती हेक्टर
- कारबोफ्युरान ३% सि जि ३३.३ किलो प्रती हेक्टरको दरमा
- फोरेट १०% सि जि १० किलो प्रती हेक्टरको दरमा प्रयोग गर्ने
5. वायरवोर्मस् (Wireworms- Agriotes Spp.)
यि तारजस्तो आकारको र खण्ड छुटिएको हुन्छ । बयशक खपटे दुई खण्ड छुटिएको हुन्छ । यसले बिउ उर्वराशक्ती घटाउछ । यसले मकैको जरा र अन्य कमलो भाग खाइदिन्छ ।
व्यवस्थापन:
- फसल रोटेशन गर्न अल्फा अल्फा वा बन्दाकाउली प्रयोग गर्ने
- मकैलाई किरा आकर्शित गरी गहुँ बचाउन प्रयोग गर्ने
- फसल काटीसकेपछी कुटो, कोदालो, बाढी, बाँझो खेत राख्ने इत्यादी जस्ता कार्य गर्न सकिन्छ
- ट्राइकोग्रामाको प्रती हेक्टर १ लाखको दरमा प्रयोग गर्ने
- झारपात तथा लभ्रे बाँच्न सक्ने अरू बोटहरु नष्ट पार्ने